Ile wyniesie płaca minimalna w 2023 roku?

Jedną z form kontroli prawa nad XIX-wiecznym wolnym kapitalizmem jest wprowadzenie stawki minimalnego wynagrodzenia. Epoka przemysłowa spowodowała ogromny wzrost zapotrzebowania na możliwie najtańszą siłę pracy, co miało wpływ na powstawanie patologicznych zachowań w relacji pracodawca - pracownik, np. pracę nieletnich, kobiet w ciąży, 16-godzinne dni pracy w nieludzkich warunkach. Dziesiątki lat strajków i walki o prawa pracownicze spowodowały powolną tendencję do normowania zasad na rynku pracy. Europa walczyła o swoje prawa przez cały XIX wiek tworząc przy okazji wiele instytucji takich, jak związki zawodowe, ruchy socjaldemokratyczne, a nawet partię komunistyczną. W Polsce uregulowano tę sprawę w 1956 roku (wybór pierwszego sekretarza KC PZPR - Władysława Gomułki). W tym artykule nie będziemy rozważać słuszności, ani efektywności tego zjawiska, ale przedstawimy czysto numerycznie jego ekonomiczny koszt. Pokażemy przy okazji wysoki poziom skomplikowania praw i obowiązków pracodawcy, wynikający z samego zatrudnienia. 

Wzrost płacy minimalnej

Wzrost płacy minimalnej brutto, na przestrzeni ostatnich 10 lat, został pokazany na poniższym wykresie:

Od 1 stycznia 2023 roku pensje minimalne wzrosły do 3490, co oznacza, że powiększyły się one o 480 zł w porównaniu do poprzedniego roku. Minimalna stawka godzinowa wzrosła natomiast do 22,80 zł. 

To jednak nie jest ostateczna zmiana. W 2023 roku nastąpi również podwyżka wypadająca na 1 lipca. Wówczas płaca minimalna wyniesie 3600 zł, a minimalna stawka godzinowa 23,50 zł. 

Na co wpływa płaca minimalna?

Wzrost minimalnego wynagrodzenia ma wpływ na świadczenia, takie jak: 

• wynagrodzenie za przestój, które nie może być niższe aniżeli minimalne wynagrodzenie, 
• dodatek za pracę w porze nocnej, w nocy, za każdą godzinę pracy przysługuje pracownikowi dodatek, który wynosi 20% stawki godzinowej. W przypadku najniższej krajowej w 2023 roku będzie więc to: 4,56 zł brutto dodatku, 
• wysokość odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi, wynoszące od 1 stycznia 2023 roku maksymalnie 52 350 zł (stanowi ona 15-krotność płacy minimalnej obowiązującej w danym roku kalendarzowym),
• odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu, które nie może być niższe niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące w danym czasie. Odszkodowanie jest ustalane natomiast na podstawie innych przepisów zawartych m.in. w Kodeksie Pracy,  
• wynagrodzenie przysługujące pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, określone na podstawie stawki godzinowej lub miesięcznej, a jeżeli stawka nie została ustalona podczas określania warunków wynagradzania - 60 % całości wynagrodzenia. Warto zwrócić uwagę, że w każdym przypadku wynagrodzenie nie może być niższe niż płaca minimalna obowiązująca obecnie w kraju,
• odszkodowanie z tytułu rozwiązania przez pracownika umowy o pracę na skutek stosowania mobbingu. Odszkodowanie to nie może być niższe niż płaca minimalna, 
• podstawę wymiaru zasiłków, gdyż wynosi ona tyle, ile zostało ustalonej płacy minimalnej, tj.:
  • od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 roku - 3011,52 zł,
  • od 1 lipca do 31 grudnia 2023 roku - 3 106,44 zł.

Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego pracownika z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę po jego zmniejszeniu o 13,71%,

• koszty zatrudnienia, 
• mandaty karne skarbowe. Kara grzywny od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 roku wyniesie od 349 zł do 69 800 zł, maksymalny mandat karny wyniesie maksymalnie 17 450 zł.  

Jakie są koszty zatrudnienia pracownika w przypadku umowy o pracę?

Na umowie o pracę określa się kwotę brutto wynagrodzenia pracowników. Kwota brutto jest kosztem uzyskania przychodu pracodawcy w danym miesiącu, pod warunkiem, że wynagrodzenie zostanie wypłacone w terminie. Z tej kwoty potrącane są składki ZUS, a także podatek dochodowy. 

Z kwoty brutto potrącane są: 

• składka emerytalna, 
• składka rentowa, 
• składka chorobowa, 
• składka zdrowotna,
• podatek dochodowy,
• składki na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, 
• ubezpieczenie wypadkowe,
• ewentualne składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Poniżej zostaną przedstawione koszty pracodawcy w przypadku zatrudniania pracownika na podstawie umowy o pracę z płacą minimalną obowiązującą od 1 stycznia 2023 roku. 

Składki, które opłacane są przez pracownika, to: 

• składka rentowa (1,50%) - 52,35 zł, 
• składka emerytalna (9,76%) - 340,62 zł, 
• składka chorobowa (2,45%) - 85,51 zł, 
• składka zdrowotna (9%) - 271,04 zł.

Po odliczeniu składek, kwota netto (tj. na rękę) wynosi 2 709,48 zł. 

Dodatkowe obciążenia spoczywającej po stronie pracodawcy, o których wspomniano w poprzednim podpunkcie, wynosi 714,75 zł. Stąd koszt całkowity pracownika zatrudnionego na umowę o pracę to 4 204,75 zł.

Przykładowe rozliczenie na podstawie czterech różnych kwot brutto zapisanych na umowie o pracę, przedstawiamy w poniższej tabeli. 

Lista płac to dokument, w którym przedstawione są wszystkie koszty pracodawcy oraz ostateczna kwota brutto i netto wynikająca z podpisania umowy o pracę. Lista płac powinna zawierać takie informacje, jak: 

1. dane pracodawcy, 
2. okres, którego lista dotyczy, 
3. datę wypłaty wynagrodzenia, 
4. informacje nt. pracowników oraz ich podpis, 
5. wszystkie składki wynagrodzeń. 

Przykładową listę płac przedstawiamy poniżej. 

Zasiłek chorobowy

Warto również zwrócić uwagę na zasiłek chorobowy. Zasiłek ten jest finansowany przez ZUS. Jeśli suma dni, w których pracownik jest niezdolny do wykonywania pracy przekracza 33 dni lub 14 (w przypadku osób powyżej 50. roku życia), należność wypłacana jest przez ZUS, jeśli nie przekracza - pracodawca.

Aby pracownik otrzymał zasiłek chorobowy musi on przedstawić pracodawcy zaświadczenie lekarskie potwierdzające tymczasową niezdolność do pracy spowodowaną chorobą lub pobytem w szpitalu. 

Przysługuje on przez okres trwania niezdolności do pracy. Niezdolność ta nie może jednak przekroczyć 182 dni, albo 270 - w przypadku gruźlicy oraz gdy niezdolność ta pojawia się w trakcie ciąży. 

Standardowy zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru. 100% zasiłek przysługuje osobom, które miały wypadek w drodze lub z pracy, albo które zaszły w ciążę. Pełny zasiłek mogą również otrzymać osoby, które poddały się niezbędnym badaniom lekarskim związanym z faktem, zdecydowania się na bycie dawcą komórek, tkanek, narządów przez pracownika. 

W przypadku najniższej krajowej, po odliczeniu składki ZUS oraz podzieleniu powstałej kwoty przez 30 dni, jeden dzień na chorobowym wyniesie 86,58 zł netto.

Urlop

Pracodawca, w ramach umowy o pracę, musi zagwarantować swojemu pracownikowi możliwość wykorzystania urlopu. W przypadku osób zatrudnionych krócej niż 10 lat wynosi on 20 dni, w przypadku osób, które pracują powyżej 10 lat na umowie o pracę - 26 dni. Do doświadczenia zawodowego wliczany jest również okres nauki i studiów. Jeśli pracownik ukończył studia pierwszego oraz drugiego stopnia, wówczas ma zagwarantowane doliczenie 8 lat do stażu pracy. W przypadku szkoły zasadniczej lub równorzędnej szkoły zawodowej - 3 lata, średniej szkoły zawodowej - nie więcej niż 5 lat, średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata, szkoły policealnej - 6 lat. 

Urlop dla osób zatrudnionych na niepełnym etacie jest proporcjonalnie obniżony. Wyższy wymiar urlopu wypoczynkowego należy się osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności, inwalidom wojennym oraz kombatantom, pracownikom socjalnym po 5 latach stażu - każdy otrzymuje dodatkowo 10 dni urlopu co roku. 

Co ważne - ze względu na unijną dyrektywę “work-life balance”, w Polsce zwiększy się urlop rodzicielski. Obecnie wynosi on 32 tygodnie oraz 34 w przypadku ciąży mnogiej. Jeśli ustawa zostanie wprowadzona w życie, urlop zwiększy się odpowiednio do 41 i 43 tygodni. 

Pracownik chcący pójść na urlop, musi wypełnić oraz przedstawić swojemu pracodawcy wniosek urlopowy. Przykładowy wniosek przedstawiamy na poniższym obrazie.

Kwota wolna od podatku

Kwota wolna od podatku to kwota określająca jaki maksymalny dochód musi mieć osoba, by nie płacić w danym roku podatku dochodowego. 

W 2023 roku kwota ta wynosi 30 000 zł.  Do 1 stycznia 2022 roku wynosiła ona 8 000 zł. Jednak wraz z początkiem 2022 roku oraz wprowadzeniu nowelizacji przepisów podatkowych (Polski Ład), została ona znacznie powiększona. 

Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, iż kwota ta dotyczy wszystkich dochodów podatnika, a nie dotyczy każdego źródła z osobna. 

Z kwoty wolnej od podatku mogą skorzystać osoby, które rozliczają na zasadach ogólnych. W związku z czym, osoby opodatkowane podatkiem liniowym lub ryczałtem, nie mogą skorzystać z ulgi. 

W przypadku gdy dochody przekroczą 30 tys. zł, ale nie przekroczą 120 tys. zł, podatek wynosi 12% minus kwota zmniejszająca podatek 3 600 zł. Jeśli dochód przekroczył 120 tys. zł, podatek wynosi 10 800 zł oraz 32% od nadwyżki ponad wspomnianą kwotę. 

Przeliczenie w przypadku trzech odrębnych kwot uzyskanych w danym roku przedstawiliśmy w tabeli poniżej. 

Jaki jest koszt zatrudnienia pracownika w przypadku umowy zlecenie?

Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną, w związku z czym regulowana jest przez Kodeks Cywilny, a nie Kodeks Pracy. Pracownik zatrudniony na jej podstawie jest zobowiązany do wykonania konkretnej, określonej w umowie, czynności prawnej dla pracodawcy.  

Pracodawca, który zatrudnia pracownika na umowie zlecenie musi odprowadzić składki ubezpieczenia społecznego do ZUS-u.

 Są jednak dwa najczęstsze przypadki, w których nie jest to potrzebne:

• jeżeli pracodawca zatrudnia studenta do 26 roku życia,

(przykład: student poniżej 26 roku życia na umowie zlecenie ma zapisaną kwotę 4500 zł brutto. Wówczas jego kwota netto wynosi 4500 zł. Warto jednak pamiętać, że ulga jest aktualna jeśli jego przychód nie przekroczy w roku podatkowym 85 528 zł), lub

• jeśli pracownik posiada inne tytuły do ubezpieczenia, ale tylko wówczas, gdy kwota wynagrodzenia wynikająca z innnego tytułu jest równa lub wyższa niż minimalna krajowa. Wtedy pracodawca nie jest zobowiązany do opłacenia składek społecznych, jednak musi opłacić zdrowotne. 

Jeżeli pracodawca zatrudnia pracownika zarówno na umowę o pracę, jak i umowę zlecenie, to umowa zlecenie również obliguje go do opłacenia za pracownika ubezpieczenia zdrowotnego oraz społecznego. 

(przykład: jeśli pracownik zatrudniony jest na umowę o pracę, a także umowę zlecenie w tej samej firmie, to w przypadku, gdy na umowie zlecenie ma zapisaną kwotę 1000 zł, kwota netto wynosi 785,24 zł, natomiast koszt pracodawcy to 1 204,80 zł)

Jeżeli pracodawca zdecyduje się na zatrudnienie na umowę zlecenie osoby, która ukończyła 26 rok życia, musi liczyć się z pokryciem kosztów ubezpieczenia emerytalnego, zdrowotnego i rentowego, a także z wpłaceniem zaliczki na podatek dochodowy, składkę na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Jeżeli zleceniobiorca jest poniżej 26 roku życia, ale nie pobiera nauki, ani nie studiuje, wówczas obowiązkowe jest dla niego opłacanie składek społecznych i zdrowotnych (dobrowolne ubezpieczenie chorobowe).

W przypadku emerytów lub rencistów zatrudnionych na umowie zlecenie z kwotą 3500 zł, kwota netto wynosi 2 826,37 zł, a łączny koszt pracodawcy to 4 127,55 zł, uwzględniając składki: rentowo-emerytalną i zdrowotną.

Co prawda - składka chorobowa nie jest obowiązkowa, o ile sam pracownik nie złoży wniosku. Obecnie składka na ubezpieczenie chorobowe wynosi 2,45% podstawy wymiaru. Wniosek o wyrażenie zgody na opłacenie składek chorobowych mogą złożyć osoby, które: 

1. są objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi, 
2. wykonują pracę nakładczą, 
3. są zatrudnione na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług,
4. prowadzą pozarolniczą działalność, 
5. wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
6. duchowni,
7. sprawujące opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej (nianie).

W przypadku najniższej krajowej (3 490 zł brutto), koszt pracodawcy wyniesie 4 204,75 zł, w przypadku osoby, która ukończyła 26 rok życia, jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę i pracuje w miejscu zamieszkania. Taki sam koszt wyniesie zatrudnienie osoby na podstawie umowy zlecenie, która ukończyła 26 rok życia i nie jest nigdzie zatrudniona. 

Podsumowując

Ze względu na wysoki poziom inflacji, a także zwiększenie poziomu średniej krajowej, postanowiono zwiększyć płacę minimalną dwukrotnie w 2023 roku. Dlatego zwiększą się również koszty pracodawcy w związku z zatrudnianiem pracownika na umowie o pracę. Teoretycznie dla minimalnego wynagrodzenia koszt jednego dnia pracy pracownika szacujemy na 4 207,75 zł/ 21 dni roboczych + ok. 200 zł, pomijając w obliczeniach takie aspekty, jak: urlop, wyposażenia stanowiska, nadgodziny, opiekę nad skomplikowanymi rozliczeniami firmowymi. Faktem nie podlegającym dyskusji jest to, że nie tylko wypłata, która ląduje na kontach pracowników jest kosztem pracodawcy, ale również wszystkie związane z tym dodatkowe składki i podatki, co także trzeba uwzględnić w budżecie zgodnie z obowiązującym prawem.