Na czym polegają składki ZUS? Za co tyle płacimy? Poznaj 3 ważne kalkulacje!

Zdrowie i bezpieczeństwo to fundamentalne wartości w życiu każdego człowieka. Kierując się hierarchią wynikającą z powszechnego schematu pracodawca-pracownik, a także opieką, której podstawą jest nasza ludzka natura, ludzkość postanowiła już w czasach starożytnych propagować ideę wsparcia społecznego. Pierwszy model ubezpieczenia zdrowotnego został stworzony w XIX wieku w Królestwie Prusów. Wówczas uznano ubezpieczenie chorobowe oraz wypadkowe początkowo obowiązujące tylko dla pracujących robotników, a następnie dla ich rodzin. Podstawą tego systemu były składki opłacane przez pracowników oraz pracodawców, co jest potwierdzeniem wyglądu systemów ubezpieczeniowych w nowoczesnych i europejskich państwach. W poniższym artykule przedstawimy wszystkie składki, a także zasady ich opłacania.  

Składki na ubezpieczenia społeczne w kwotach

Celem ubezpieczenia społecznego jest zagwarantowanie zaplecza finansowego osobom po wypadku lub po przejściu na emeryturę, albo rentę. 

W skład ubezpieczenia społecznego wchodzą:

1. ubezpieczenie emerytalne, 
2. ubezpieczenie rentowe, 
3. ubezpieczenie wypadkowe, 
4. ubezpieczenie chorobowe. 

Składki na ubezpieczenia zdrowotne

Za ubezpieczenie zdrowotne w Polsce odpowiada Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). To do niego przekazujemy składkę z tytułu ww. ubezpieczenia. 

Co obejmuje ubezpieczenie:

1. wizyty lekarskie, 
2. zabiegi, 
3. pobyt w szpitalu, 
4. refundację recept, 
5. refundację niektórych środków leczniczych. 

Ważne - ubezpieczenie zdrowotne nie obejmuje wypłaty zasiłków chorobowych i macierzyńskich, gdyż te finansowane są z wcześniej wspomnianego ubezpieczenia chorobowego. 

Obowiązkowi opłacenia ubezpieczenia zdrowotnego podlegają: 

1. pracownicy na umowie o pracę, 
2. osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące, 
3. osoby zatrudnione na umowie zlecenie, 
4. emeryci, 
5. renciści, 
6. bezrobotni zarejestrowani w powiatowym urzędzie pracy, 
7. osoby, które pobierają zasiłek stały z pomocy społecznej,
8. dzieci uczęszczające do szkół, studenci - o ile nie mogą zostać ubezpieczeni przez rodziców lub opiekunów prawnych. 

W przypadku umów o dzieło składki te nie są odprowadzane. Wówczas występuje potrzeba samodzielnego opłacenia składki. 

Inne składki

Składki na Fundusz Pracy (FP) opłacają pracodawcy za osoby, które są objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Składka jest opłacana tylko wtedy, kiedy podstawa wymiaru przekracza poziom obecnie obowiązującego minimalnego wynagrodzenia i wynosi 1,00% podstawy wymiaru. 

Budżet Funduszu Pracy wykorzystywany jest m.in. w pokryciu zasiłków dla bezrobotnych, dodatków aktywizacyjne oraz koszty kształcenia zawodowego (np. praktyki). 

Kobiety po 50 roku życia oraz mężczyźni po 55 roku życia są zwolnieni z opłacania Funduszu Pracy. 

Składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) musi opłacić pracodawca za osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą, umowy zlecenie lub równorzędnej. Aby otrzymać obowiązek opłacenia FGŚP pracodawca musi zatrudnić co najmniej jedną osobę. 

Tak, jak w przypadku FP, FGŚP zwolnione są kobiety po 50 roku życia i mężczyźni po 55 roku życia. Pracodawca dodatkowo nie musi opłacać składek m.in. za pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego (brak opłaty przez 36 miesięcy od pierwszego miesiąca powrotu). 

Stopa procentowa składki na FGŚP wynosi 0,10 % podstawy wymiaru składek (tj. przychodów ze stosunku pracy oraz wszelkich dodatkowych kosztów, takich jak nadgodziny lub nagrody).

 W Polsce dostępny jest również Fundusz Solidarnościowy (FS). Zasady jego opłacania są takie same jak w przypadku Funduszu Pracy. Naliczany jest on również na tej samej podstawie wymiaru, a wynosi 1,45%. 

Celem FS jest wsparcie społeczne, zawodowe, zdrowotne oraz przede wszystkim finansowe osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności, emerytom oraz rencistom. 

Pracodawca nie musi opłacać za siebie składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy wtedy, gdy korzysta z obniżonych składek ZUS. 

Składki w 2023 roku

Przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą, musi opłacić składki na ubezpieczenie społeczne. Jeśli jednak jego składki zostały opłacone z innego tytułu ubezpieczeniowego, np. wykonuje on pracę na podstawie umowy o pracę w innej firmie, wówczas nie musi on płacić składki dwa razy. O ile jego wynagrodzenie nie jest niższe od minimalnego wynagrodzenia. 

Jeżeli wynagrodzenie z pracy nie związanej z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej jest niższe niż minimalne wynagrodzenie, jest on zobligowany do opłacenia ubezpieczenia społecznego z tytułu działalności, którą prowadzi. 

Składki na ubezpieczenie społeczne, uwzględniając ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, dotyczą pracodawcy oraz pracownika. Ich wysokość opisano w poniższej tabeli: 

Składki na ubezpieczenie wypadkowe są uzależnione od liczby osób zatrudnionych w danym miejscu pracy oraz tego, jaki charakter ma praca wykonywana przez pracownika. W związku z tym przedsiębiorcy mają do dyspozycji dwie możliwe drogi: 

1. mogą opłacać składkę zgodnie z obowiązującą obecnie stawką, jeśli zgłaszają do tego ubezpieczenia nie więcej niż 9 osób, a także nie podlegają do rejestru REGON. Wówczas składka wynosi 1,67%, 
2. lub ustalić ją samodzielnie, jeśli zatrudniają więcej niż 9 osób. Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana jako iloczyn stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której przedsiębiorstwo należy i wskaźnika korygującego. Wskaźnik korygujący ustalany jest natomiast poprzez porównanie kategorii ryzyka ustalonej dla przedsiębiorcy - na podstawie danych złożonych w ramach ZUS IWA za ostatnie 3 lata kalendarzowe, z kategorią ryzyka dla grupy działalności, do której należy przedsiębiorca ze względu na działalność oznaczoną odpowiednim kodem PKD. 

Ustalenie wysokości składki wypadkowej przez ZUS mogą skorzystać podatnicy, którzy zgłosili do ubezpieczenia wypadkowego średnio co najmniej 10 osób w poprzednim roku kalendarzowym, podlegają wpisowi do rejestru REGON, a także mają obowiązek złożenia druku ZUS IWA za 3 lata poprzedzające dany rok składkowy. 

Deklarację ZUS IWA muszą złożyć podatnicy, którzy zgłaszali co najmniej 10 ubezpieczonych w roku poprzednim, byli zgłoszeni nieprzerwanie w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia poprzedniego roku kalendarzowego jako płatnicy składek wypadkowych, byli zgłoszeni do rejestru REGON 31 grudnia poprzedniego roku kalendarzowego. 

Dodatkowo składka na ubezpieczenie wypadkowe w żaden sposób nie obciąża pracownika, gdyż tylko pracodawca jest zobowiązany do jej opłacenia. 

Ulga w opłacaniu składek ZUS dla przedsiębiorców

Przedsiębiorcy, którzy rozpoczęli prowadzenie działalności lub reaktywują przedsiębiorstwo po 5 latach od zawieszania, mogą uzyskać ulgę na start. Ważnym jest jednak, że osoby starające się o ulgę muszą być osobami fizycznymi, czyli prowadzącymi JDG, albo wspólnikami spółki cywilnej. 

Ulga zwalnia z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe), na Fundusz Pracy oraz Fundusz Solidarnościowy. W związku z nieopłaceniem ubezpieczenia społecznego, w czasie trwania ulgi składki nie odkładają się na emeryturę lub rentę, a także nie zostaną w związku z tym wypłacone świadczenia w razie choroby lub wypadku. 

Ulga ta nie zwalnia jednak z opłacenia ubezpieczenia zdrowotnego. 

PRZYKŁAD:

Jeśli przedsiębiorca zawiesił swoją działalność w styczniu 2018 roku, w lutym 2023 roku może ubiegać się o ulgę na start podczas rozpoczęcia nowej działalności. Wówczas przez pół roku nie musi on płacić składek na ubezpieczenie społeczne oraz na FP i FS. 

Niektórzy przedsiębiorcy mogą płacić tzw. ZUS preferencyjny, tj. obniżony na 2 lata. Muszą oni jednak spełnić dwa warunki: 

1. jeśli nie prowadzą lub nie prowadzili w przeciągu ostatnich 60 miesięcy innej pozarolniczej działalności,
2. nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, u którego w obecnym lub poprzednim roku pracowali na etacie. 

W powszechnym systemie przedsiębiorcy płacą składki na ubezpieczenie społeczne według zadeklarowanej podstawy. Minimalna podstawa musi wynieść 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto. Obniżona podstawa nie może być jednak niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. 

Jeżeli przedsiębiorca korzysta z preferencyjnych składek, a prowadzenie działalności to jedyne źródło sugerujące obowiązkowość opłacenia ubezpieczeń społecznych, nie musi on płacić składek na Fundusz Pracy i Fundusz Sprawiedliwości. 

Ulga preferencyjna może zostać opłacona zaraz po skorzystaniu przez przedsiębiorcę z ulgi na start trwającej 6 miesięcy. 

PRZYKŁAD:

Jeśli przedsiębiorca rozpoczął działalność 1 lutego 2020 roku i przez pierwsze pół roku korzystał z ulgi na start, to od 1 lipca 2020 roku może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne przez 24 miesiące od preferencyjnej podstawy. Preferencyjna podstawa w tym przypadku to 30% od najniższej krajowej 2600 zł, czyli 780 zł. 

Mały ZUS Plus to niższe, proporcjonalne do dochodu, składki na ubezpieczenia społeczne dla najmniejszych przedsiębiorców, których przychody nie przekraczają 120 tysięcy złotych (stan na 2022 rok), a także prowadzących działalność w poprzednim roku kalendarzowym przez minimum 60 dni. 

Z ulgi nie mogą skorzystać osoby, których działalność nie ma jeszcze roku kalendarzowego. Dodatkowo, ulga ta dotyczy tylko składek na ubezpieczenia społeczne, bez ubezpieczenia zdrowotnego, dokładnie tak samo, jak w przypadku wcześniej wymienionych ulg. 

Korzystanie z ulgi na start oraz z obniżonych składek od preferencyjnej podstawy nie uniemożliwia skorzystanie z ulgi Mały ZUS Plus. Jednak warto zauważyć, że z ulgi tej można korzystać tylko przez 36 miesięcy. 

PRZYKŁAD:

Jeśli przedsiębiorca prowadzi działalność od 1 stycznia 2022 roku i do końca roku kwota jej przychodów nie przekroczyła 120 tys. zł, może ona skorzystać ze zniżki Mały ZUS Plus. 

Podsumowując

Obecny system opieki zdrowotnej funkcjonujący w Polsce, opiera się o system, o którym wspomnieliśmy we wstępie naszego artykułu. Celem opłacania składek na ubezpieczenia społecznego oraz zdrowotnego jest zagwarantowanie pracownikom bezpieczeństwa finansowego w przypadku chorób, wypadków lub przejścia na emeryturę/ rentę. Aby przedsiębiorcom było łatwiej, państwo wprowadza kolejne ulgi, które jednak nie przysługują każdemu. Rekomendujemy więc wcześniejsze skonsultowanie ze specjalistami składek, ich wysokości oraz możliwości uzyskania ulg.